Niedawno w Willi Radogoszcz odbyła się wystawa fotografii Stefana Deptuszewskiego – jednego z najwybitniejszych fotografików polskich. To świetna okazja, żeby wspomnieć tego wielkiego Grodziszczanina. Posłużę się w tym celu artykułem Andrzeja Stawarza „Stefan Deptuszewski (1912-1998). Szkic biograficzny” zamieszczonego w Roczniku Mazowieckim nr 11 z 1999 r.
Stefan Deptuszewski urodził się 2 IX 1912 r. w Jordanowicach, był synem Józefa i Emilii z Kucharskich. Jego rodzice mieszkali w domu przy ul. Lipowej 1 (nieopodal Dworku Skarbków), należącym do Romana i Franciszki Heise. Po śmierci ojca, matka wraz z dziećmi zamieszkała u pani Szemplińskiej przy ul. Skarbka 2.
Deptuszewski ukończył w Grodzisku Mazowieckim 6 klas szkoły powszechnej, niedługo potem zdobył też kwalifikacje zawodowe w zawodzie ślusarza-kowala.
Już w dzieciństwie Deptuszewski zafascynował się fotografią. Pomagał w obróbce zdjęć Antoniemu Herfurthowi (kuzynowi Romana Heise) w jego grodziskim laboratorium. W 1934 r., dzięki pomocy Michała Frydrycha, mieszkańca Grodziska Mazowieckiego, pracującego w zakładzie fotograficznym w stolicy (przy Krakowskim Przedmieściu), Deptuszewski samodzielnie wykonał swoje pierwsze negatywy, następnie powiększenia. Niestety z tego okresu nie zachowała się żadna fotografia.
W kwietniu 1934 r. Deptuszewski podjął stałą pracę w warsztatach Parku I Pułku Lotniczego na Okęciu w Warszawie, początkowo jako monter, później doszedł do stanowiska brygadzisty. Po wybuchu wojny pułk ewakuowano najpierw w okolice Mińska Mazowieckiego, a następnie do miejscowości Podhorce, gdzie po wkroczeniu Armii Czerwonej rozformowano jednostkę. Deptuszewskiemu udało się wrócić do Grodziska Mazowieckiego, gdzie zatrudnił się w warsztacie mechanicznym Dłużyńskich. W tym okresie zajął się fotografią, co w ówczesnych warunkach było niebezpieczne bez posiadania zezwolenia władz niemieckich.
Po wojnie, w 1945 r. Grodzisk Mazowiecki stał się jednym z głównych ośrodków odradzającej się polskiej fotografiki. W ramach Stowarzyszenia Miłośników Sztuki (SMS), istniała sekcja fotograficzna, którą w latach 1945-1948 prowadził S. Deptuszewski. W 1948 r. w Grodzisku Mazowieckim powołano Oddział Polskiego Towarzystwa Fotograficznego (PTF), którego Prezesem wybrano Deptuszewskiego. Towarzystwo działało do 1952 r.
W latach powojennych Deptuszewski wykonywał wiele zdjęć na potrzeby Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich (np. fotografował ekshumacje), Wydziału Odbudowy Urzędu Wojewódzkiego Warszawskiego, Ministerstwa Kultury i Sztuki, i innych, czego efektem były prace zaprezentowane na pierwszej autorskiej wystawie "Warszawa w ruinach"
Zdobycie stałej pracy w zawodzie fotografa po wojnie nie było łatwe. Deptuszewskiemu udało się to dopiero w październiku 1947 r., gdy przyjęty został na etat laboranta w pracowni fotograficznej Państwowego Instytutu Badania Sztuki Ludowej w Warszawie (od 1949 r. przemianowaną na Państwowy Instytut Sztuki Ministerstwa Kultury i Sztuki, a po 1953 r. na Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk).
Deptuszewski utrwalał na fotografiach ginącą tradycyjną kulturę ludową (budownictwo, obrzędowość, rękodzielnictwo, sztuka ludowa), zabytki i piękno rodzimego krajobrazu.
Zdjęcia ukazywały się w wielu czasopismach, m.in. „Polska Sztuka Ludowa" (1947-1990) i „Biuletyn Historii Sztuki" (1961-1990), a także pracach naukowych, przewodnikach, encyklopediach. W 19 tomach "Katalogu zabytków sztuki w Polsce" z lat 1964-1986 Deptuszewski umieścił cykl fotografii obiektów zabytkowych (pałace, dwory, kościoły itd.) — głównie Mazowsza, częściowo Podlasia, także Częstochowy i jej okolic. Na przełomie lat 50. i 60. zdokumentował fotograficznie Grodzisk Mazowiecki i jego otoczenie. Sporo fotografii przekazał do zbiorów grodziskiego Muzeum Regionalnego PTTK (obecnie w miejscowym ośrodku kultury).
W latach 1957-1987 Deptuszewski często wyjeżdżał za granicę (Bułgaria, Czechosłowacja, Węgry Ukraina, Stany Zjednoczone (stypendium ufundowane przez Fundację Kościuszkowską). Często podróżował też do Jugosławii, co zaowocowało olbrzymią dokumentacją fotograficzną tego kraju. Fotografował też zmagania pianistów na Międzynarodowych Konkursach Chopinowskich w Warszawie.
W latach 60. I 70. XX w. miało miejsce kilkadziesiąt ważnych autorskich wystaw, takich jak „Kultura ludowa na Śląsku", „Tradycje kultury ludowej w Polsce", „Warszawa 1944-1979", „Międzynarodowe Konkursy Chopinowskie", „Jugosławia", „Notatnik Jugosłowiański". Często jego prace można było obejrzeć w Grodzisku Mazowieckim.
W 1973 r. został przyjęty w poczet członków Związku Polskich Artystów Fotografików (ZPAF).
Jeszcze na emeryturze, na którą przeszedł w 1977 r. pracował jako laborant i fotograf w Muzeum Archidiecezjalnym w Warszawie. Poza fotografowaniem Deptuszewski kolekcjonował sztukę ludową i malarstwo. Uczestniczył też w życiu społecznym Grodziska Mazowieckiego, współpracując m.in. z Muzeum Regionalnym PTTK, Grodziską Spółdzielnią Mieszkaniową, Towarzystwem Przyjaciół Grodziska Mazowieckiego czy Mazowieckim Towarzystwem Kultury.
Z okazji wystawy i jubileuszu 80. rocznicy urodzin Artysty wydano drukiem katalog wystawy „Stefan Deptuszewski. Biografie-retrospektywa". W uznaniu zasług dla miasta i regionu Rada Miasta nadała Stefanowi Deptuszewskiemu 29 V 1996 r. tytuł „Honorowy Obywatel Miasta Grodziska Mazowieckiego" (uchwała nr 202/96).
Dorobek twórczy Artysty jest imponujący. Do końca 1997 r. ukazało się drukiem ponad 300 publikacji zawierających 8 tys. jego zdjęć.
Swoje fotografie Deptuszewski przekazywał też wielu innym instytucjom naukowym i kulturalnym, m.in. Ministerstwu Spraw Zagranicznych, Towarzystwu Naukowemu Płockiemu, domom kultury, szkołom podstawowym, w ostatnich latach także Muzeum Niepodległości w Warszawie, natomiast za granicą — m.in. Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku.
Artysta otrzymał wiele odznaczeń, odznak, medali i dyplomów honorowych, m.in. Złoty Krzyż Zasługi (1974), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1983), Krzyż Armii Krajowej (1994), Nagroda im. Oskara Kolberga — „Za zasługi dla kultury ludowej" (1994) i wiele innych.
Stefan Deptuszewski zmarł w 1998 r. i został pochowany
na cmentarzu Parafialnym w Grodzisku Mazowieckim.
Żródło:
Andrzej Stawarz, 1999, Stefan Deptuszewski (1912-1998). Szkic biograficzny. Rocznik Mazowiecki 11, 157-163
