Syndykat Rolniczy w Grodzisku Mazowieckim

Na przełomie XIX i XX w. okolice Grodziska należały pod względem uprawy roli do przodujących w Królestwie Polskim. W okolicy zaczęły tworzyć się nowoczesne gospodarstwa wiejskie, do czego przyczynili się światli ziemianie, m.in.: Górscy z Woli Pękoszewskiej, Sobańscy z Guzowa, Wieniawscy z Chlewni. Rozpoczęła się mechanizacja rolnictwa, pojawiły się maszyny ułatwiające produkcję rolna, zaczęto używać nawozów sztucznych, zawiązywano związki i spółdzielnie rolnicze, które miały propagować nowoczesne metody uprawy i hodowli oraz pomagać rolnikom.

Już nieistniejący budynek
Syndykatu Rolniczego Grodziska Mazowieckiego.
Wygląd po II wojnie światowej

W 1912 r. D. Janusz, A. Wieniawski, K. Komierowski, K. Wojciechowski i J. Plebański utworzyli Grodziskie Towarzystwo Rolnicze. Na jego potrzeby powstał budynek ulokowany na działce zakupionej przez Michała hr. Sobańskiego prawdopodobnie od Zofii i Henryka Dobielińskich. Mieściła się ona rogu ulic Kilińskiego i Sienkiewicza. Na tej działce powstało kilka parterowych budynków, w tym siedziba Syndykatu Rolniczego Grodziska Mazowieckiego. Główny budynek zaprojektowany w stylu dworkowym miał dwa krótkie symetryczne skrzydła posadowione wzdłuż ulic Kilińskiego i Sienkiewicza, był murowany, a dach polski naczółkowy był pokryty dachówką. Wejście główne mieszczące się między skrzydłami, wychodziło na skrzyżowanie ulic, ozdobione było czterema półkolumnami podtrzymującymi trójkątny tympanon. Po dwa okna znajdowały się od ul. Kilińskiego i Sienkiewicza. Drugi frontowy budynek położony był przy ul. Sienkiewicza. Kryty był dachem czterospadowym, a na na prostej elewacji znajdowały się cztery okna wychodzące na ulicę Sienkiewicza. W głębi podwórka znajdowały się mniejsze murowane budynki przeznaczone na magazyny oraz studnia.

Plan geodezyjny Syndykatu (za Cabanowskim, 1999)

Syndykat Rolniczy był towarzystwem samopomocy służącym rozwojowi gospodarczemu. Zajmował się zaopatrzeniem rolników w nawozy sztuczne, ziarno siewne, narzędzia rolnicze. Z reklamy Syndykatu datowanej na rok 1936 można wyczytać, że sprzedawano tam artykuły dla rolnictwa i ogrodnictwa, materiały budowlane, artykuły techniczne, materiały opałowe, naftę, benzynę, ropę, oleje samochodowe, amunicję myśliwską i sportową „w najwyższym gatunku po możliwie najniższych cenach ze specjalnym uwzględnieniem potrzeb drobnego rolnika".

W budynku będącym siedzibą Towarzystwa Rolniczego Grodziskiego odbywały się odczyty propagujące nowoczesną wiedzę rolniczą. Wygłaszali je m.in. Jan Plebański z Izdebna, Witold Łaźniewski z Musuł, Kazimierz Wojciechowski z Żabiej Woli, czy Antoni Wieniawski – wybitny ekonomista. Jak pisał M. Bojanek (1917) „Prace w Towarzystwie Rolniczym Grodziskim dały inicjatywę wielu wzniosłych i wielkich poczynań, nawet na kraj cały. Instytucje stoją i rozwijają się ludźmi. T-wo Rolnicze Grodziskie właśnie udowadnia to na sobie. Zespół pracowników jego jest niezwykły. Prezesem Towarzystwa jest Edward hr. Plater; zrzeszeni rolnicy w pracach swoich wzajemnie się uzupełniają. To, co ich łączy, to miłość kraju i ukochanie roli - warsztatu swej pracy".

Reklama Syndykatu z 1936 r.

Syndykat przetrwał do wojny. Jak możemy wyczytać ze Spisu abonentów sieci telefonicznej m. st. Warszawy, Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej i Warszawskiej Sieci Okręgowej P.P.T.T na rok 1939/1940 Syndykat mieścił się pod adresem ul. Kilińskiego 2, a na tej samej ulicy, w budynku pod numerem 6 mieszkał jego ówczesny dyrektor I. Pogonowski.
Po wojnie w pomieszczeniach Syndykatu ulokowano biura i magazyny dziewiarskiej spółdzielni „Gromil”, a w latach 60. (70.?) rozebrano niszczejący budynek. Na działce należącej do  Syndykatu wybudowano brzydkie pawilony handlowe i biura oraz bloki mieszkalne. Po Syndykacie pozostały tylko zdjęcia…

Źródło:

• Bojanek M., 1917, Kościół i parafia w Grodzisku, Warszawa. 
• Cabanowski M, 1999, Domy i ludzie. Primum, Grodzisk Mazowiecki 
• Łukaszewicz J., 1989, Grodzisk Mazowiecki i jego okolice w końcu XIX w. (1865-1904). [w:] Józef Kazimierski (red.), Dzieje Grodziska Mazowieckiego. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa

Powiązane tematy: Grodzisk i okolice po reformie rolnej z 1864 r., Narodziny nowoczesnego rolnictwa i spółdzielczości w okolicach Grodziska