Bogoria - czyli o herbie Grodziska Mazowieckiego

Herb Grodziska Mazowieckiego to współczesna, zgodna z zasadami heraldyki wersja herbu Bogoria. Bogoria znajduje się również w herbach innych miast i gmin w Polsce - m.in. gminy Opatówek, miasta i gminy Bogoria, gminy Buczek. Również powiat grodziski i gmina Baranów w tym powiecie umieściły ten znak w swoich herbach.

Nie wiadomo jakiego herbu używało miasto po uzyskaniu praw miejskich gdyż nie zachowały się pieczecie z czasów królewskich. Według Miesięcznika heraldycznego z z 1937 r. (nr 3) miasto w XIX wieku używało herbów państwowych, Księstwa Warszawskiego, Królestwa Kongresowego i Guberni Warszawskiej. W 1847 r. dla Grodziska wybrano herb szlachecki Bogorię. Herb Grodziska Mazowieckiego wywodzi się od herbu dawnych właścicieli grodziska – rodu Mokronoskich. Pieczętowali się nim między innymi Andrzej Mokronoski – wojewoda mazowiecki, generał polski i wolnomularz oraz jego bratanek Stanisław Mokronoski – generał lejtnant.

Z powstaniem Bogorii wiąże legenda z udziałem protoplasty rodu w krwawej bitwie (za Bobrowiczem, 1841): Herb w Polsce naszej urodził, z tej okazji. Bolesław śmiały, trzema tylko tysiącami, swojej, kawalerii uzbrojony, na daleko większą zgraję Połowców pod Snowskiem natarł, i na głowę nieprzyjaciół poraził; w tej potyczce pułkownik między innymi pierwszymi jeden, Bogorii nazwany, z wielkim serca męstwem Połowców siekąc, i swoich do zwycięstwa zapalając, kilka ran i postrzałów na ciele wyniósł z tej batalii. Powracającego tak z placu Bogorią postrzegłszy Bolesław, i owe postrzały z piersi sam mu ręką Królewską wyjął, i jak były złamane, tak jemu i jego potomkom, na wieczny zaszczyt nadał.

Ilustracja z Stemmata Polonica; rękopis nr 1114
klejnotów Długosza w Bibliotece Arsenału w Paryżu

Najstarsze wizerunki herbu pochodzą z pierwszej połowy XIV w. Jednak prawdopodobnie pochodzi on z 2. połowy XI w. Bartosz Paprocki (1858) pisał: „…Miał to być pierwszy tego herbu autor Michał z Bogorii, któregom imię czy­tał na przywileje klasztora Świętokrzyskiego pod Sandomierzem, w roku 1069. a trochę przedtem, na listach klasztora Trzemeszyńskiego, kędy że mu tytuł hrabi przydano.” Z tego opisu wynika, że rycerski ród Bogoriów był jednym z pierwszych herbowych w państwie Polskim.

Herb występował głównie w ziemi krakowskiej, sandomierskiej i na Mazowszu, gdzie używało go kilkadziesiąt rodzin. W ramach Unii w Horodle przeniesiony również na Litwę

Elementy herbu Bogoria były niezmienne w większości źródeł od średniowiecza po współczesność. Jak pisał Kacper Nasielski (1728) „Bogoria, są dwie strzały złamane białe, w polu czerwonym, takim kształ­tem, że żeleźce jednej ku górze, drugiej ku ziemi obrócone. Na hełm paw z ogo­nem rozciągnionym, w prawą stronę tarczy pyskiem skierowany, w którym strza­łę także złamaną z żeleźcem do góry skręconym trzyma”.

Bogorya - herb Mokronoskich XVIII-XIX w.

Największe różnice dotyczyły klejnotu. Umieszczane w nim były rogaciny złączone w pas, na końcu ostrzy opierzone, następnie srebrny paw, który dodatkowo otrzymał strzałę (bądź rogacinę) w dziobie. Jest też wersja herbu z hełmem w koronie i trzema strusimi piórami umieszczonymi w koronie.

Bogoria znana też była pod innymi nazwami, takimi jak Bogoryja, Bogorya, Boguryja rzadko Bohoria. Zawołanie rodowe: Bogoryja 

Źródła:

• Kacper Niesiecki: Herby i familie rycerskie tak w Koronie jako y w W.X.L. – Lwów, 1728. T. II, s.194 
• Jan Nepomucen Bobrowicz: Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S. J. T. II Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1841, s. 194-198.
• Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane r. p. 1584; wydanie Kazimierza Józefa Turowskiego, Biblioteka Polska, Kraków 1858.
• Bogoria (herb szlachecki) wikipedia.pl
• Robert Józef Rożek - Bogorianum - moja strona o Bogorii  

Herb powiatu grodziskiego

Herb gminy Baranów